Gruntowanie podłoża pod farby akrylowe to kolejny wpis z mojego poradnika o malarstwie akrylowym dla początkujących. Tym razem przygotowałam dla Was sporo informacji o tym jak zagruntować różne podłoża takie jak płótno, płyta MDF sklejka, tektura, czy papier. W tym artykule dowiesz się:
- Co to jest grunt, do czego służy i jakie są jego rodzaje?
- Czym zastąpić drogie gesso? Tani grunt do płótna
- O klejeniu podłoża przed gruntowaniem gesso. Czy sklejanie jest konieczne, jakiego kleju użyć?
- O szlifowaniu powierzchni przed i po gruntowaniu.
- Jak zagruntować podłoże z pomocą gesso? Potrzebne narzędzia, techniki nakładania.
Co to jest grunt? Do czego służy gesso?
Grunt do podłoża, inaczej nazywany gesso to rodzaj zaprawy, która służy do przygotowania podłoża do malowania farbami.
- Grunt wypełnia wszystkie nierówności, szczeliny, czy pory podłoża na którym chcemy malować. Dzięki temu farba, wilgoć, media, zostaje na powierzchni gruntu i nie przedostaje się pod powierzchnię.
- Powłoka gesso ułatwia nakładanie farb, gdyż lepiej ją “przyjmuje” i zwiększa ich przyczepność do podłoża. Jeśli chcecie poeksperymentować to spróbujcie zamalować ta samą powierzchnię z gruntem i bez, a od razu zauważycie różnicę.
- Grunt przez zmniejszenie absorpcji powierzchni, pozwala nam zaoszczędzić nasze farby, zużyjemy ich znacznie mniej, niż jak malowalibyśmy na nie zagruntowanej powierzchni.
- Dzięki stworzeniu nieprzepuszczalnej powierzchni, światło padając na nią nie przenika ją na wskroś tylko się od niej odbija. Dzięki temu kolory są znacznie bardziej nasycone i jaśniejsze.

Rodzaje gruntów malarskich
Na rynku znajdziemy różne rodzaje gruntów malarskich, mogą się one różnić ze względu na skład, a także krycie, czy kolor. Jeśli myślicie o malowaniu farbami olejnymi to sprawdźcie grunt olejny lub alkidowy. Wielu artystów przygotowuje również swoje zaprawy np. białkowe, kazeinowe, jajowe, wg. receptur, które dopracowali przez lata pracy.
W naszym przypadku, czyli malarstwa akrylowego dla początkujących, najbardziej przydatny będzie dla Nas GRUNT AKRYLOWY, który jest szeroko dostępny, bardzo dobrej jakości i gotowy do użycia.
GRUNT AKRYLOWY
Jest to gesso, które rozpuszczamy z pomocą wody, dzięki czemu łatwo jest wyczyścić narzędzia użyte do gruntowania. Wielkim plusem jest to, że szybko schnie. Co więcej, tworzy ono elastyczną powłokę na gruntowanej powierzchni. Taki grunt możemy stosować na powierzchnię bez wcześniejszego jej przygotowania np. za pomocą klejenia. Jednak najlepiej znaleźć swoją ulubioną metodę gruntowania na danej powierzchni. To co jednym artystom służy, innym może kompletnie nie odpowiadać.
Na rynku większość dostępnych gruntów jest w kolorze białym, ale możemy również znaleźć takie, które mają inny kolor. Duża część artystów swój proces malowania nie zaczyna od białego płótna, ale od konkretnego koloru np. neutralnego.
WSKAZÓWKI:
- Jeśli posiadamy biały grunt, ale chcemy aby nasza zagruntowana powierzchnia była w innym kolorze. To wystarczy, do ostatniej warstwy gruntu dodać farby akrylowej w wybranej przez Nas barwie.
- Możemy również zmienić fakturę naszej zagruntowanej powierzchni. Zazwyczaj podłoża malarskie kojarzymy z dość gładką fakturą, lub delikatnymi prążkami materiału. Aczkolwiek, jeśli chcemy uzyskać lekką fakturę, która nie wymaga użycia pasty, czy żelu strukturyzującego, to możemy na świeżo położony grunt przyłożyć wygnieciony materiał, folię, drobne przedmioty, które pozostawią nierówności po ich ściągnięciu. Pamiętajcie, aby po przyłożeniu od razu je ściągnąć, aby nie zaschły i nie przywarły do powierzchni wraz z gruntem.
- Informacja dla Wegan / Wegetarian: Część producentów do produkcji gesso używa klejów odzwierzęcych, więc warto zwrócić uwagę na skład. Wegańskie opcje to m.in. GAC 100 firmy Golden.
Czym zastąpić drogie gesso? Tani grunt do płótna
- Biała FARBA EMULSYJNA do ścian
Jako grunt dobrze sprawdza się najzwyklejsza biała emulsja do ścian (najlepiej fasadowa). Jest tańsza niż grunt akrylowy, ale znacznie mniej trwała i nie znajduje zastosowania wśród profesjonalistów. Aczkolwiek do ćwiczeń jak najbardziej spełnia swoją rolę jako grunt. Jest łatwo dostępna w każdym sklepie budowlanym, większym supermarkecie, sklepie z farbami. Z pewnością posiadacie jakieś resztki w domu po ostatnim remoncie. Polecam tą tańszą, która nie ma opcji ścierania i mycia tak jak emulsja lateksowa. Z tej lateksowej niestety farby czasem mi odpryskiwały. Co mam na myśli mówiąc, że farba emulsyjna jest mniej trwała niż grunt akrylowy? Po latach może ona odpryskiwać od płótna wraz z naszym obrazem.
- Biała Farba Akrylowa
Część osób do gruntowania powierzchni pod akryle używa białej farby akrylowej. Metoda ta może się sprawdzić np. w szkicowniku, czy papierze. Jednakże jeśli trafimy na nie odtłuszczoną powierzchnię i pokryjemy ją akrylem to może się wszystko zacząć łuszczyć, lub nie równomiernie pokrywać. Farba akrylowa nie jest też tańszym rozwiązaniem niż właściwy grunt, więc tą opcję wybrałabym tylko wtedy gdybym nie miała gruntu, czy emulsji pod ręką.
Klejenie / Sklejanie podłoża przed gruntowaniem gesso
Klejenie, czy też sklejanie podłoża gdy pierwszy raz usłyszałam o tym zabiegu wyobrażałam sobie jeden wielki bałagan i wszystko sklejone wokoło niczym pierwsze zabawy z super glue, czy kropelką. Nic bardziej mylnego!
Klej służy do stworzenia cienkiej powłoki na powierzchni w celu uszczelnienia wszystkich szczelin między włóknami podłoża. Dosłownie je zalepia przy tym zachowując elastyczność. Poprzez użycie kleju, powierzchnia staje się bardziej przyczepna oraz mniej chłonna.
Rodzaje klejów do podłoża, także dla wegan!
Istnieją różne typy klejów, które są dostępne na rynku. Kleje pochodzenia odzwierzęcego oraz syntetyczne/roślinne:
- Klej skórny lub kostny, albo ich mieszanka. Jest on pozyskiwany z gotowania, mielenia skór np. królika, oraz z kości np. bydlęcych. Dostępny jest w postaci perełek i rozpuszcza się go z pomocą wody. Zazwyczaj swoim kolorem przypomina bursztyn.
- Klej żelatynowy, możemy zakupić gotowy lub sporządzić go samemu z żelatyny, którą zapewne posiadacie gdzieś w kuchni.
WEGAŃSKIE / WEGETARIAŃSKIE kleje do podłoża:
- Klej celulozowy dostępny w postaci proszku lub granulek. Wystarczy go rozpuścić w wodzie bez podgrzewania. Jest mniej wytrzymały niż klej zwierzęcy. Niestety musimy się mocno naszukać na polskim rynku, aby go znaleźć.
- PVA (Poly Vinyl Acetate) w Polsce raczej dostępny jako klej do tapet, klej stolarski do drewna, klej do papieru. Sięgam po prostu po WIKOL, duża butelka lub wiaderko. Kupiony w hurtowni papierniczej, czy sklepie budowlanym jest o wiele tańszy niż kupienie go w tubce pod nazwą: klej magic, mono podge, itp. Z tego powodu musimy, sami znaleźć odpowiedni stosunek kleju do wody, aby skleić powierzchnię, ale dla chcącego nic trudnego! Możemy również zakupić gotowe kleje PVA służące do płótna za granicą np. firmy Gamblin. Wytrzymałość jest podobna do klejów zwierzęcych.
Czy wszystkie podłoża należy kleić przed gruntowaniem?
Nie, nie wszystkie podłoża potrzebują klejenia przed gruntowaniem. Poniżej krótka lista w zależności od typu podłoża:
- Płótno – TAK, zapobiega to przedostawaniu się gruntu na drugą stronę płótna.
- Sklejka – W zależności od grubości płyty. Możemy ją skleić, ale wolę ją po prostu zagruntować z dwóch stron. Duży format sklejki warto wzmocnić z pomocą przykręcenia (gruba płyta) lub przyklejenia listew.
- Płyta MDF – W zależności od grubości płyty. Poniżej 3mm sklejalam płytę, aby zapobiec jej wyginaniu oraz aby zwiększyć przyczepność gruntu do dość śliskiej powierzchni. Jeśli płyta była dość gruba – powyżej 3mm stosowałam tylko grunt z jednej strony. Duże formaty możemy wzmocnić za pomocą listew.
- Karton / Tektura introligatorska: Zależy od grubości tektury. Z moich doświadczeń poniżej 3mm stosowałam klej z żelatyny, aby utwardzić tekturę i zapobiec jej falowaniu. Od 3mm wzwyż z powodzeniem nakładałam grunt bez klejenia.
- Papier akwarelowy / Szkicownik: Raczej NIE, ale użyjcie gesso prosto z pojemnika bez rozcieńczania. Jeśli jednak papier będzie zbyt mocno się wignał, przeciekał to zastosujcie najpierw zabieg klejenia.
SZLIFOWANIE | Matowanie powierzchni
Czy gruntowaną powierzchnię należy przeszlifować? Czy szlifujemy wyschnięty grunt?
Nie wszystkie powierzchnie musimi szlifować przed gruntowaniem. Zabieg szlifowania przeprowadzamy zazwyczaj w dwóch celach:
- Zwiększenie przyczepności powierzchni.
- Jeśli powierzchnia sklejki, płyty MDF jest zbyt gładka i obawiamy się, że grunt może mieć słabą przyczepność to wtedy taką powierzchnię należy przeszlifować. Dzięki temu zabiegowi grunt będzie miał się do czego “przyczepić”. Innym rozwiązaniem jest dodanie kleju do gruntu, jeśli nie mamy warunków do szlifowania (nie chcemy zapylić mieszkania).
- Przeszlifować możemy również zaklejoną powierzchnię przed nałożeniem gruntu, np. zaklejone płótno.
- Wygładzenie zagruntowanej powierzchni (zmiana faktury).
- Przeszlifować możemy także wyschnięty grunt w celu jego wygładzenia. Powierzchnia podłoża malarskiego będzie wtedy mniej widoczna pod warstwami farby. Zabieg ten może też pomóc jeśli nie przyłożyliśmy się do nakładania gruntu i widać np. maźnięcia pędzlem, które chcemy zniwelować.
Na początku swojej malarskiej drogi, najlepiej próbować na różnych powierzchniach malarskich. Z czasem będziecie wiedzieć przez sam dotyk, czy dana powierzchnia ma być przeszlifowana, czy nie.
Szlifowanie – potrzebne narzędzia
- Papier ścierny. Do szlifowania nie musimy mieć wyspecjalizowanych narzędzi wystarczy zwykły papier ścierny taki o wysokiej ziarnistości.
- Inne narzędzia, które ułatwią nam pracę jeśli pracujemy na dużym formacie to bloczek (lub drewniany klocek) na który owijamy papier ścierny. Łatwiej jest wtedy chwycić papier i docisnąć go równomiernie na dużej powierzchni. Klocek szlifierski, ale gdy go zużyjemy jest do wyrzucenia, więc nie sięgam po tą opcję. Najszybszym rozwiązaniem jest szlifierka.
- Odkurzacz! Jeśli szlifujecie cokolwiek w mieszkaniu / domu, to polecam mieć przy sobie odkurzacz, który od razu pochłonie rozchodzących się pył. Można go włączyć i przyłożyć obok miejsca szlifowania. Chyba, że jest ładna pogoda to lepiej wybrać się na zewnątrz, a jeszcze lepiej jak posiadacie szlifierkę z odciągiem (marzenie).
Jak zagruntować podłoże z pomocą gesso?
Nanoszenie gruntu – potrzebne narzędzia
Do nanoszenia gruntu możemy użyć różnych narzędzi np.:
- Pędzle
Możemy szybko nimi nanieść grunt, szczególnie polecam ich użycie do gruntowania płótna. Dzięki włosiu z łatwością docieramy do wszystkich zagłębień między włóknami np. płótna. Na gładkich powierzchniach takich jak płyta, czy tektura pozostawiają widoczne ślady pędzla.
Pamiętajcie o tym, aby użyć pędzlem w odpowiedniego dużego do gruntownej powierzchni. Zbyt mały pędzel znacznie wydłużyć Waszą pracę. Zwróćcie też uwagę na grubość pędzla, aby „nie zjadł” Wam zbyt dużo gruntu.
- Wałek
Jednym z najszybszych sposobów do gruntowania podłoża jest użycie wałka, jeśli macie taki dobrej jakości to nie pozostawia on śladów, uzyskujemy gładka powierzchnię. Jeśli zadbacie o swój wałek to starczy na długo, nie pozostawiajcie go do wyschnięcia bo będzie po nim. Polecam ten w pomarańczowym kolorze, nie gubi włosia, nie zostawia śladów i bąbelków na powierzchni. Z pomocą wałka trudniej dotrzeć jest do przestrzeni między włóknami np. na płótnie. Wolę stosować go na płytach, sklejce, papierze.

- Szpachla / Pleksi / Tektura / Karta członkowska, płatnicza
Grunt możemy również nałożyć rozcierając farbę z pomocą szpachli, uważajcie na to aby nie była zbyt sztywna i nie zrobiła Wam rys na powierzchni. Zamiast metalowej szpachli lubię używać małego kawałka pleksi lub grubszej tektury. Wcieram po prostu grunt w powierzchnię. Tą metodę udaje mi się uzyskać gładką powierzchnię na porowatych powierzchniach np. płótno, ale też lubię ją stosować na papierze akwarelowym..

Nanoszenia gruntu – technika nakładania
Nakładając gesso najważniejszym jest, aby było nałożone w różnych kierunkach, tak aby mogło się dostać pomiędzy wolne przestrzenie między włóknami. W zależności od gruntowanej powierzchni oraz naszych preferencji sposoby nakładania będą się różnić.
- Płótno
W zależności od rodzaju płótna (splotu, gramatury, rodzaju włókna) oraz sposobu jego zaklejenia jego powierzchnia może mieć różny stopień nierówności. Ja staram się zawsze pierwsza warstwę nakładać pędzlem, w przeróżnych kierunkach, wcierając wręcz gesso w pory płótna. Kolejne warstwy nakładam już w jednym kierunku w poziomie, oraz w pionie.
- Wałek
Wałkiem grunt nakładam na dość gładkie powierzchnie, dlatego staram się go nakładać w jednym kierunku (poziom, pion). Pierwszą warstwę nakładam “niechlujnie” tak aby pokryć całą powierzchnię, we wszystkich kierunkach, a potem ją wyrównuję w jednym kierunku, póki nie zaschła.
- Szpachla / Pleksi / Tektura / Karta członkowska, płatnicza
Gesso nakładam i wcieram w różnych kierunkach, w przypadku tej metody nie zależy mi na równej końcowej powierzchni. Jeśli jest to mała powierzchnia to na koniec staram się ją w miarę wyrównać.
Podane wyżej metody możemy łączyć, np. najpierw nakładamy gesso z pomocą karty bankowej, a następnie wyrównujemy ją wałkiem czy pędzlem. Każdy musi znaleźć swój złoty środek. To przychodzi z czasem i praktyką.
Poradnik – AKRYLE dla początkujących
- Na czym malować farbami akrylowymi? TANIE PODOBRAZIE
- Gruntowanie, klejenie i szlifowanie podłoża malarskiego
- Jak zrobić podobrazie malarskie?
Poradnik – Akwarele dla początkujących:
- 5 praktycznych porad jak malować akwarelami
- Jak mieszać kolory w technice akwareli?
- Czy gruntować papier do akwareli?
- Co to jest Granulacja akwareli ?
- Podstawowe techniki i materiały w technice akwareli
- 12 efektów specjalnych w technice akwareli
- Pędzle do akwareli – które wybrać?
- Papier do akwareli – jak go wybrać?
- Ile i które kolory akwareli dla osoby początkującej?
- Akwarele w kostkach, czy w tubkach
- Gadżety i akcesoria do akwareli